ដោយ ចេង ម៉េងជូ RFA 2016-05-23
ក្រោយឡើងកាន់តំណែងថ្មីថ្មោងជាអគ្គលេខាធិការរងនៃគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) លោក នី ចរិយា ក៏បានក្លាយខ្លួនជាជនជាប់ចោទមួយរូបក្នុងចំណោមជនជាប់ចោទ ៥រូបទៀតក្នុងសំណុំរឿងនាង ខុម ចាន់តារាទី ហៅ ស្រីមុំ ដែលសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សចាត់ទុកថា ជាសំណុំរឿងនយោបាយ។
លោក នី ចរិយា ក៏ធ្លាប់ជាសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សមួយរូបដែលហ៊ានរិះគន់រដ្ឋាភិបាលមិនសំចៃមាត់ រហូតដល់ត្រូវបានលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ជេរជាសាធារណៈថា ជាក្មេងព្រហើន។
តើលោក នី ចរិយា ជាបុគ្គលបែបណា និងមានប្រវត្តិការងារអ្វីខ្លះ?
លោក នី ចរិយា ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ហៅថា «ក្មេងព្រហើន» នោះ ត្រូវបានមិត្តរួមអាជីពមួយចំនួនរបស់លោក កោតសរសើរថាជាបុគ្គលមានចរិតលក្ខណៈល្អ និងជាបញ្ញវន្តមួយរូប។
ភរិយារបស់លោក នី ចរិយា គឺអ្នកស្រី យ៉ែម ចន្ថា អះអាងថា ស្វាមីអ្នកស្រីជាបុគ្គលមានឆន្ទៈមុតមាំក្នុងអំពើមនុស្សធម៌ ហើយតែងតែពុះពារជួយជនរងគ្រោះដោយអំពើអយុត្តិធម៌ កាលពីពេលលោកនៅបម្រើការក្នុងផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស៖ «គាត់ធ្វើនៅហ្នឹង និយាយទៅគាត់អាណិតគេគ្រប់សព្វបែបយ៉ាង។ គាត់ទៅឃើញអារបៀបដូចថា ជនរងគ្រោះមកដែលរងនូវអំពើហិង្សា គេធ្វើបាបទាំងផ្លូវកាយផ្លូវចិត្តអ៊ីចឹង គេចេះតែថា ចុះបើប៉ះលើខ្លួនគាត់អ៊ីចឹង បើប៉ះគេធ្វើបាបប្រពន្ធគាត់អ៊ីចឹង ហើយគាត់លើកយកអាហ្នឹងមកដាក់លើខ្លួនគាត់។ ដល់អ៊ីចឹង គាត់ដូចថា បើថាទាមទាររកយុត្តិធម៌ រកទាល់តែបាន ដើម្បីជួយគេឲ្យបាន»។
កាលពីពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ២០១៥ ខណៈលោក នី ចរិយា បម្រើការជាមន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមអាដហុក លោកត្រូវបានព្រះរាជអាជ្ញារងលោក សុក កែវបណ្ឌិត និងលោក គី ឫទ្ធី ចៅក្រមស៊ើបសួរនៃតុលាការខេត្តសៀមរាប ប្ដឹងទៅតុលាការ ក្រោយពីលោក នី ចរិយា ធ្វើសន្និសីទសារព័ត៌មានការពារអ្នកភូមិពីររូបក្នុងករណីទំនាស់ដីធ្លីមួយក្នុងខេត្តសៀមរាប ដែលសមាគមអាដហុក សិក្សាឃើញថា ពួកគេត្រូវបានតុលាការខេត្តនោះចាប់ខ្លួនដោយអយុត្តិធម៌។
ភរិយាលោក នី ចរិយា អ្នកស្រី យ៉ែម ចន្ថា ក៏បានរំឭកពីករណីប្ដឹងផ្ដល់នេះ នៅពេលអ្នកស្រីរៀបរាប់ពីបញ្ហាប្រឈមរបស់ស្វាមីនាពេលបម្រើការជា មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្ស៖ «ថ្មីៗហ្នឹងនៅសៀមរាប អ៊ីចឹង គឺគាត់ទៅឃើញប្រពន្ធកូនគេវេទនា។ គាត់ថែមទាំងចំណាយលុយឲ្យប្រពន្ធគេ ឲ្យកូនគេទិញបាយញ៉ាំទៀត ព្រោះគេចាប់ប្ដីយកទៅដាក់គុកបាត់។ គាត់អាណិតតែម្ដង។ គាត់ថា គាត់ត្រូវតែធ្វើរឿងហ្នឹងមួយ ព្រោះចាប់ប្ដីយកទៅដាក់គុកអត់មានរឿងហេតុផលអី ហើយយកដីគាត់ទៀត ហើយប្រពន្ធកូនរស់នៅវេទនា មិនដឹងរស់របៀបម៉េច»។
ចំពោះ ការបំពេញភារកិច្ចរបស់លោក នី ចរិយា ក្នុងផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនេះ អគ្គលេខាធិការនៃអង្គការសម្ព័ន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក សួន ប៊ុនស័ក្តិ ក្នុងនាមជាមិត្តរួមអាជីព ថ្លែងសរសើរលោក នី ចរិយា ថា លោកជាបុគ្គលមានចំណេះដឹងរឹងមាំផ្នែកច្បាប់ ហើយបំពេញការងារផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សប្រកបដោយភាពម៉ឺងម៉ាត់៖ «គាត់ជាមនុស្សដែលលើកកម្ពស់ការការពារសិទ្ធិមនុស្ស ហើយនៅពេលជជែកតវ៉ាដោយសន្តិវិធីពីរឿងសិទ្ធិមនុស្សហ្នឹង គាត់តែងតែសំអាងយោងលើច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិដែលទាក់ទងនឹងសិទ្ធិមនុស្សច្បាស់ល្អមែនទែន។ លោក ចរិយា ខ្ញុំស្រឡាញ់គោរពសរសើរគាត់ត្រង់ចំណុចហ្នឹង»។
ចំពោះការសម្រេចចិត្តរបស់លោក នី ចរិយា ក្នុងការដាក់ពាក្យបម្រើការនៅគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៥ ភរិយាលោក នី ចរិយា អ្នកស្រី យ៉ែម ចន្ថា ឲ្យដឹងថា គឺដោយសារស្វាមីអ្នកស្រីចង់រួមចំណែកប្រែក្លាយស្ថាប័ននេះឲ្យឯករាជ្យសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនាអាណត្តិខាងមុខ៖ «គាត់អាឡោះអាល័យអាដហុក ដែរ ក៏ប៉ុន្តែគាត់ថា គាត់មក គ.ជ.ប ក៏គាត់អាចជួយសង្គមដូចគ្នា។ គាត់ថាអ៊ីចឹង។ គាត់សុខចិត្តមក។ តែវាចៃដន្យអី វាមានគ្រោះអ៊ីចឹង»។
គ្រោះដែលអ្នកស្រី យ៉ែម ចន្ថា លើកឡើងនេះ គឺសំដៅដល់ការដែលស្វាមីអ្នកស្រីត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ សម្រេចឃុំខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី២ ខែឧសភា ថ្មីៗនេះ ដោយចោទប្រកាន់ពីបទសមគំនិតក្នុងអំពើសូកប៉ាន់សាក្សី តាមបណ្ដឹងរបស់អ្នកនាង ខុម ចាន់តារាទី ហៅ ស្រីមុំ។ សំណុំរឿងដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះ បាននាំឲ្យបុគ្គលិកសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ៤រូបផ្សេងទៀត ក្នុងនោះក៏មានប្អូនប្រុសលោក នី ចរិយា មួយរូប ត្រូវជាប់ឃុំដែរ។ អ្នកទាំងបួន រងការចោទប្រកាន់ពីបទសូកប៉ាន់សាក្សី។
ក្រុម អ្នកច្បាប់ អង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិ បានការពារភាពស្អាតស្អំរបស់លោក នី ចរិយា និងមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងទៀតដែលរងការចោទប្រកាន់ក្នុងសំណុំ រឿងនេះ ហើយបានអំពាវនាវឲ្យមានការដោះលែងពួកគេដោយឥតលក្ខខណ្ឌ។
ភរិយា លោក នី ចរិយា អះអាងថា នៅពេលស្វាមីអ្នកស្រីទទួលដំណឹងថា នាង ខុម ចាន់តារាទី ទៅស្វែងរកជំនួយផ្នែកច្បាប់ពីសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ស្វាមីអ្នកស្រីបានសម្ដែងក្ដីអាណិតអាសូរនាងក្នុងនាមជាជនរងគ្រោះ ដែលទន់ខ្សោយផ្នែកផ្លូវច្បាប់ ប៉ុន្តែលោកមិនបានលូកដៃចូលក្នុងកិច្ចការនៃសមាគមការពារសិទ្ធិ មនុស្សអាដហុក ទេ ព្រោះលោកលែងមានតួនាទីនៅទីនោះទៀតហើយ។
មេធាវីការពារក្ដីឲ្យលោក នី ចរិយា គឺលោក សំ សុគង់ ឲ្យដឹងថា ការសម្រេចចោទប្រកាន់លោក នី ចរិយា គឺតុលាការយោងលើខ្សែអាត់សំឡេងចំនួនពីរដែលលោកឆ្លើយឆ្លងតាមទូរស័ព្ទជាមួយមន្ត្រីសមាគមសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក និងមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សនៃឧត្ដមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិ ទទួលបន្ទុកផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស អំពីផ្លូវច្បាប់ទាក់ទងរឿងនាង ខុម ចាន់តារាទី។ ការចោទប្រកាន់របស់តុលាការ ដោយយោងលើខ្សែអាត់សំឡេងបែបនេះ ត្រូវបានអ្នកច្បាប់ និងអង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ចាត់ទុកថាជាការកាត់ក្ដីដោយអយុត្តិធម៌។
ការចោទប្រកាន់នេះ នាំឲ្យលោក នី ចរិយា ត្រូវស្ថិតក្នុងការឃុំខ្លួនក្នុងបន្ទប់ពន្ធនាគារជាមួយអ្នកទោស ២៧នាក់ផ្សេងទៀតអស់រយៈពេលជិតមួយខែមកហើយ រង់ចាំនីតិវិធីបន្ទាប់របស់តុលាការ។
ភរិយារបស់លោក នី ចរិយា ដែលតែងទៅសួរសុខទុក្ខស្វាមីនៅពន្ធនាគារជារៀងរាល់សប្ដាហ៍ ឲ្យដឹងថា ស្វាមីអ្នកស្រីកំពុងមានជំងឺប្រចាំកាយ ហើយហាក់ដូចជាបាក់ទឹកចិត្តនៅមួយរយៈពេលចុងក្រោយនេះ៖ «បងទៅឃើញតែម្ដងទេ គាត់សប្បាយចិត្ត ពេលសម្ដេចមានប្រសាសន៍ហើយ ទៅដូចគាត់មានសង្ឃឹម។ ដល់ពេលក្រោយៗមកទៀត ទៅដូចទឹកភ្នែករលីងរលោងយ៉ាងម៉េច។ ប្ដីបងមិនដែលចេះយំទេ ប៉ុន្តែលើកហ្នឹងបងឃើញគាត់ដូចយំ។ គាត់នឹកកូនណាស់»។
ទាក់ទងនឹងការបំពេញតួនាទីនៅ គ.ជ.ប អ្នកស្រី យ៉ែម ចន្ថា មានប្រសាសន៍ថា ស្វាមីអ្នកស្រីមិនធ្លាប់ប្រាប់អ្នកស្រីអំពីបញ្ហាប្រឈម ឬសម្ពាធអ្វីមួយនៅកន្លែងធ្វើការថ្មីឡើយ តែអ្នកស្រីសង្កេតឃើញថា ស្វាមីអ្នកស្រីហាក់មិនសូវសប្បាយចិត្តទេ ក្រោយពេលចាកចេញពីសមាគមអាដហុក មកធ្វើការនៅ គ.ជ.ប៖ «ឃើញគាត់ដូចមិនសូវសប្បាយចិត្តអីប៉ុន្មានដែរទេ ក៏ប៉ុន្តែបងគិតថា ប្រហែលជាការងារគាត់វាច្រើនពេក។ គាត់អត់សូវមានពេលសម្រាប់ប្រពន្ធកូនប៉ុន្មានទេ។ គាត់ម្ង៉ៃៗអង្គុយនៅតុញ៉ាំបាយ អង្គុយសរសេររហូតហ្នឹង។ កុំព្យូទ័រគាត់មួយហ្នឹង គាត់សរសេរវាយចូល។ បងអត់ចេះទេអាច្បាប់អាអីហ្នឹង មិនដឹងគេនិយាយពីស្អីទេ គ្រាន់តែដឹងថា នៅនោះច្បាប់គេសិទ្ធិមនុស្សផ្សេង។ នៅនេះ ច្បាប់បោះឆ្នោត ប្រហែលថ្មីសម្រាប់គាត់ហើយ បានគាត់ត្រូវធ្វើការច្រើនយ៉ាងហ្នឹង»។
មិត្តរួមការងារមួយចំនួនដែលជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃ គ.ជ.ប លើកឡើងថា ក្នុងរយៈពេលប្រមាណ ៣ខែដែលលោក នី ចរិយា បំពេញតួនាទីជាអគ្គលេខាធិការរង គ.ជ.ប ផ្នែកសវនកម្មផ្ទៃក្នុង ពួកគេសង្កេតឃើញថា លោក នី ចរិយា មានចរិតលក្ខណៈល្អ ម៉ត់ចត់ក្នុងការងារ ពូកែស្រាវជ្រាវ ចូលចិត្តនិយាយត្រង់ៗ និងជាបញ្ញវន្តសំខាន់មួយរូបសម្រាប់សង្គម។
អ្នកស្រី ចន្ថា ជាភរិយា លើកឡើងថា អ្នកស្រីមានក្ដីបារម្ភចំពោះតួនាទីថ្មីរបស់ស្វាមី ដែលអាចនឹងត្រូវប្រឈមនឹងសម្ពាធនយោបាយ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីយល់ថា ស្វាមីខ្លួនមានសមត្ថភាពអាចនាំមកនូវប្រយោជន៍ច្រើនដល់សង្គម៖ «បើសិនជាគាត់រងសម្ពាធការងាររបស់គាត់ ដាំស្ពៃដាំអីទៅ ឬមួយទៅធ្វើសំណង់ធ្វើអីក៏បានដែរ ក៏ប៉ុន្តែស្ដាយ ស្ដាយនូវឆន្ទៈ ទឹកចិត្តរបស់គាត់ដែលគាត់ខំប្រឹងរៀន។ គាត់ខំប្រឹងធ្វើ ហើយនិយាយទៅគាត់ជួយគេបានច្រើនណាស់ ហើយពេលគាត់ជាប់ហ្នឹង ក៏គេជួយគាត់ដែរ។ ប្រជាជនច្រើនកុះករជួយអាណិត ជួយអីគាត់ មកសួរសុខទុក្ខអីដល់ផ្ទះអ៊ីចឹង»។
ដោយយល់ថាស្វាមីជាអ្នកទោសនយោបាយ អ្នកស្រី យ៉ែម ចន្ថា លើកឡើងថា ក្រុមគ្រួសារអ្នកស្រីមានតែរំពឹងអន្តរាគមន៍ពីលោក ហ៊ុន សែន ប៉ុណ្ណោះ ទើបអាចជួយឲ្យស្វាមីអ្នកស្រី និងសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សដទៃទៀតរួចផុតពីការឃុំខ្លួន៖ «គាត់ជួយខ្លួនគាត់ក៏មិនកើត។ យើងក៏ជួយគាត់មិនកើត មានតែសម្ងំ។ សម្ងំអង្គុយចាំថ្ងៃណា ចាំមើលភ្លៀងធ្លាក់អីហើយ ក្រែងលោមេឃស្រឡះ»៕