ដោយ ម៉ែន សុធីរ RFA 2016-09-30
ជនជាតិដើមភាគតិចព្នងជាង ៤០គ្រួសារ ដែលបដិសេធមិនព្រមទទួលយកសំណងផលប៉ះពាល់ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ នៅឃុំក្បាលរមាស ស្រុកសេសាន នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង បានប្រារព្ធពិធីកាន់បិណ្ឌ និងពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌដូចពលរដ្ឋខ្មែរដែរ។ ក្នុងរយៈពេលនៃពិធីកាន់បិណ្ឌនេះ ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង ចាត់ទុកពិធីបុណ្យនេះ បង្កប់ខ្លឹមសារទំនៀមទម្លាប់ជាតិជ្រាលជ្រៅ ដែលពួកគេ បានប្រតិបត្តិជាង៣០ឆ្នាំមកហើយ ទោះបីជាអ្នកភូមិមានជីវភាពខ្វះខាតក្ដី។
ភូមិក្បាលរមាស ឃុំក្បាលរមាស ស្រុកសេសាន ជាតំបន់ដាច់ស្រយាលមួយ ដែលសំបូរដោយព្រៃចម្ងាយជាង ៨០ គីឡូម៉ែត្រ ភាគខាងត្បូងឆៀងខាងកើតពីទីរួមខេត្តស្ទឹងត្រែង។ ពលរដ្ឋរស់នៅទីនោះភាគច្រើន ជាពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចព្នង បានប្រតិបត្តិប្រពៃណីលក្ខណៈព្រះពុទ្ធសាសនាខ្មែរ ហើយអ្នកភូមិបានចែកវេនគ្នាធ្វើចង្ហាន់នាំយកនំចំណីផ្កាភ្ញី ទៀនធូបទៅប្រគេនព្រះសង្ឃ តាមជំនឿ និងរាប់បាត្របោះបាយបិណ្ឌ។
ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង លោក ដាំ សំណាង ឲ្យដឹងថា អ្នកភូមិបានខិតខំនាំគ្នាធ្វើបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ បើទោះបីជា ពួកគេមានជីវភាពខ្វះខាត មិនដូចប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមទីក្រុងក៏ដោយ។ តែយ៉ាងណាពួកគេក៏មិនភ្លេចទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីជនជាតិដើមភាគតិចដែរ។ លោកមានជំនឿថា ការធ្វើបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនៅក្នុងជំនឿនៃព្រះពុទ្ធសាសនា អាចជួយរំដោះបាបកម្មឱ្យសាច់ញាតិដែលស្លាប់ទៅ ដោយ ឧទ្ទិសមគ្គផល កុសលផលបុណ្យតាមរយៈព្រះសង្ឃ។ ចំណែកនៅក្នុងសង្គមខ្មែរវិញ ការប្រារព្ធបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ គឺជាឱកាសឱ្យក្រុមគ្រួសារបានជួបជុំគ្នា និងផ្ទល់សេចក្ដីល្អជាច្រើនជាមួយគ្នា។ ក្រៅពីនេះទៀត ប្រពៃណីជនជាតិដើមភាគតិចព្នង ក្នុងពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ ពួកគេតែងនាំគ្នាសម្អាតទីកន្លែងគោរពបូជាអារក្សអ្នកតា ដើម្បីសែនព្រេន មានមាន់ស្ងោរ ផ្កា និងនំចំណីជាដើម៖ «ជឿលើជំនឿព្រះពុទ្ធសាសនាច្រើនដែរ បន្ទាប់មកគាត់ធ្វើ សាមញ្ញៗការធ្វើបុណ្យការជួបជុំគ្នា ការសំពះព្រះសង្ឃចង្ហាន់។ អ្វីដែលសំខាន់គាត់មិនភ្លេចជំនឿប្រពៃណីសាសនារបស់គាត់របៀបសែនព្រេន។ ការទៅវត្តក៏ទៅ សែននៅផ្ទះគាត់ក៏សែនដែរ»។
អាចារ្យវត្តក្បាលរមាស ស្រុកសេសាន ខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក កឹម ឌឿង រំឭកថា ជាង៣ទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ អ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចព្នង បានប្ដូរប្រពៃណីខ្លះៗប្រកាន់ភ្ជាប់ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីដូចខ្មែរ ដូចជាពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ បុណ្យចូលឆ្នាំ និង បុណ្យផ្កាជាដើម។ លើសពីនេះ អ្នកភូមិតែងនិយមនិយាយភាសាជនជាតិដើមភាគតិចព្នង ភាសាឡាវ និងភាសាខ្មែរសម្រាប់ជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ។
លោកថា នៅភូមិក្បាលរមាស មានវត្តព្រះពុទ្ធសាសនាតែមួយគត់ដែលអ្នកភូមិនាំគ្នាបង្កើតឡើង ដើម្បីប្រារព្ធពិធីបុណ្យបែបព្រះពុទ្ធសាសនា។ ចាប់ពីថ្ងៃកាន់បិណ្ឌទី១ រហូតថ្ងៃបញ្ចប់ពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ អ្នកភូមិបានចែកវេនគ្នាធ្វើចង្ហាន់នាំយកនំចំណីផ្កាភ្ញី ទៀនធូបទៅប្រគេនព្រះសង្ឃតាមជំនឿ និងរាប់បាត្របោះបាយបិណ្ឌ ឧទ្ទិសកុសលផលបុណ្យដល់បុព្វការីជនដែលបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ហើយមិនទាន់បានទៅចាប់ជាតិសោយសុខនៅឋានសួគ៌ ឲ្យមកទទួលយកចំណីអាហារតាមរយៈព្រះសង្ឃ ដែលបានបង្សុកូលបញ្ជូនទៅដល់ដួងព្រលឹងបុព្វការីជនទាំងនោះ ឆាប់បានចាប់ជាតិទៅកាន់សុគតិភព៖ «ការបោះបាយបិណ្ឌចាស់ៗអត់មានចូលរួមទេ បើមានប្រពៃណីសែនព្រេនចាស់មកជួបជុំគ្នា។ ជូនដូនតាក្នុងរយៈពេលខែហ្នឹងដែរគឺសែនស្រូវ មានបាយថ្មី អង្ករស្រូវថ្មីអំបុកអីហ្នឹងគេ គេជូនដូនតាគេដូចគ្នាព្រហ្មញ្ញសាសនាហ្នឹង »។
អតីតមន្ត្រីសម្របសម្រួលអង្គការបណ្ដាញការពារទន្លេបី លោក មៀច មាន កត់សម្គាល់ថា កន្លងទៅពលរដ្ឋរស់នៅភូមិក្បាលរមាស បានធ្វើបុណ្យជុំគ្នាលក្ខណៈប្រពៃណីជនជាតិដើមភាគតិច និងលក្ខណៈប្រពៃណីខ្មែរ ក៏ប៉ុន្តែចាប់តាំងពីមានវត្តមានគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ ស្ថានភាពរស់នៅរបស់ពួកគេចាប់ផ្ដើមបែកបាក់បន្តិចម្តងៗ ពលរដ្ឋខ្លះព្រមចាកចេញពីលំនៅឋានថ្មី និងពលរដ្ឋខ្លះបដិសេធមិនទទួលសំណង។ បញ្ហានេះក៏ជាផ្នែកមួយ បណ្ដាលឲ្យទិដ្ឋភាពពិធីបុណ្យប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនា និងបែបជនជាតិដើមភាគតិច មិនចុះសម្រុងគ្នា៖ «កន្លងទៅពួកគាត់បានធ្វើបុណ្យជុំគ្នា គាត់បានធ្វើបុណ្យជួបជុំគ្រួសារ។ មនុស្សមួយភូមិជួបជុំធ្វើបុណ្យក្នុងវត្តអីចឹងទៅ។ តែចាប់តាំងពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរមក គឺឃើញថា ប្រជាជនមានភាពបាក់បែកគ្នា។ ចំណុចត្រង់នេះធ្វើឲ្យការប្រព្រឹត្តទៅការប្រារព្ធពិធីបុណ្យទានផ្សេងៗមានលក្ខណៈមិនចុះសម្រុង»។
មិនត្រឹមតែមានជនជាតិដើមភាគតិចព្នង នៅភូមិក្បាលរមាស ប៉ុណ្ណោះទេ ចំណែកពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចកួយ ជនជាតិភាគតិចឡាវ ជនជាតិដើមភាគតិចខិះ និងជនជាតិភាគតិចចិន នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង ក៏ប្រារព្ធពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌដែរ។ តែដោយឡែកជនជាតិភាគតិចវៀតណាម គេសង្កេតឃើញថា ភាគច្រើន ពុំបានប្រារព្ធពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌនោះទេ។
ប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសមានជំនឿតៗគ្នា ជាយូរលង់មកហើយថា នៅរដូវបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ គឺយមរាជបានដោះលែងព្រលឹងសាច់ញាតិរបស់គេដែលស្លាប់ទាំងអស់ បើទោះបីជាព្រលឹងខ្លះមានបាបកម្មធ្ងន់ធ្ងរ ហើយធ្លាក់ខ្លួនទៅជានរកប្រេតយ៉ាងណាក៏ដោយ ឱ្យមកទទួលយកកុសលបុណ្យ និងបាយទឹក នំ ចំណី ដែលកូនចៅនៅរស់បានឧទ្ទិសឱ្យតាមរយៈព្រះសង្ឃ។ ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើនៅក្នុងរដូវភ្ជុំបិណ្ឌនេះ កូនចៅមិនបានយកចង្ហាន់ទៅវត្តប្រគេនព្រះសង្ឃទេ គឺព្រលឹងអ្នកស្លាប់ខ្លះដែលក្លាយទៅជាប្រេតកំពុងស្រេកឃ្លានដែរ មិនបានទទួលអ្វីទាល់តែសោះនោះ នឹងយំទួញសោក ព្រមទាំងដាក់បណ្ដាសាផង។
អ្នកភូមិឲ្យដឹងទៀតថា បើទោះបីជាទិដ្ឋភាពរស់នៅរបស់ពួកគាត់ កាន់តែស្ងប់ស្ងាត់បន្តិចក្ដី ក៏ប៉ុន្តែពួកគេនៅតែរីករាយប្រារព្ធពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌបង្កប់នូវក្ដីព្រួយបារម្ភ ដោយសារភូមិកំណើតរបស់ពួកគេ នឹងក្លាយជាអាងស្តុកទឹកទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោមពីរ ហើយប្រឈមលិចលង់ផ្ទះសម្បែង និងវត្តអារាមជាដើម ប្រសិនបើទំនប់បើកឲ្យដំណើរការ។ លើសពីនេះ ពួកគេបានត្រៀមក្បូនបណ្ដែតទឹក និងស្វែងរកទីទួលខ្ពស់នៅក្បែរភូមិ គ្រោងសង់វត្តអារាមថ្មី ទុកដាក់សម្ភារ និងសត្វចិញ្ចឹមជាដើម។ ក្រៅពីនេះក្ដីប្រាថ្នារបស់ពួកគេ ចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់សំណងផលប៉ះពាល់នៅតាមទិដ្ឋភាពជាក់ស្ដែង ពោលគឺពួកគេខាតបង់ផ្ទះសម្បែង និងទ្រព្យសម្បត្តិអស់ប៉ុណ្ណា រដ្ឋាភិបាលផ្ដល់សំណងផ្អែកតាមតម្លៃទីផ្សារ។
រដ្ឋាភិបាលមានគម្រោងជម្លៀសអ្នកភូមិចេញពីលំនៅឋាន និងផ្ដល់សំណងផ្អែកតាមគោលនយោបាយ។ ពលរដ្ឋរស់នៅទីនោះជិត ១៤០គ្រួសារ ក្នុងនោះពលរដ្ឋជាង ៤០គ្រួសារដែលបដិសេធមិនព្រមទទួលយកសំណង៕