ដោយ ជិន ជេដ្ឋា RFA 2016-10-02
បើទោះបីជារវល់នឹងការងាររកស៊ី ឬធ្វើស្រែចម្ការយ៉ាងណា ក៏ប្រជាពុទ្ធបរិស័ទខ្មែរឆ្លៀតយកចង្ហាន់ និងទេយ្យទានទៅប្រគេនព្រះសង្ឃដែលគង់ចាំព្រះវស្សានៅក្នុងវត្តអារាម ជាពិសេសនៅក្នុងពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌ។ តើទេយ្យទាន និងចង្ហាន់ណាខ្លះដែលប្រជាពុទ្ធបរិស័ទនិយមយកទៅប្រគេនព្រះសង្ឃក្នុងរដូវកាន់បិណ្ឌ និងភ្ជុំបិណ្ឌ?
រយៈពេល ១៥ថ្ងៃចាប់ពីថ្ងៃ១រោច ខែភទ្របទ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី១៧ រហូតដល់ថ្ងៃទី១ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៦ ដែលជាពិធីបុណ្យកាន់បិណ្ឌ និងភ្ជុំបិណ្ឌ មានប្រជាពុទ្ធបរិស័ទជាច្រើនទៅវត្តធ្វើបុណ្យ និងធ្វើទាន។
ការធ្វើបុណ្យទានតាមរយៈព្រះសង្ឃ និងយាយជី ឬតាជីនៅតាមវត្តអារាម ដើម្បីឧទ្ទិសបុណ្យកុសលដល់ញាតិកាទាំងប្រាំពីរសន្ដានដែលបានចែកឋានទៅនោះ គឺនិយមធ្វើទៅតាមបែបផែនផ្សេងៗគ្នា។
កំពុងអង្គុយលើបង់ក្នុងបរិវេណវត្តទេពធីតារាម ហៅវត្តយាយទេព ដោយមានចានស្រាក់ និងធូបកាន់នឹងដៃផងនោះ លោកស្រី ជៀម សឿន មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងរយៈពេល ១៥ថ្ងៃនៃពិធីកាន់បិណ្ឌ និងភ្ជុំបិណ្ឌ លោកស្រីយកចង្ហាន់ និងទេយ្យទានទៅប្រគេនព្រះសង្ឃយ៉ាងហោចចំនួន ៧វត្ត។ លោកស្រីថា ចីវរគ្រឿងប្រើប្រាស់សម្រាប់ព្រះសង្ឃដែលជាទេយ្យទាននោះ លោកស្រីធ្វើទៅតាមលទ្ធភាព។
លោកស្រី ជៀម សឿន បន្ថែមថា ចំពោះចង្ហាន់ដែលលោកស្រី និងគ្រួសារនិយមធ្វើយកទៅប្រគេនព្រះសង្ឃដើម្បីឧទ្ទិសដល់លោកឪពុក និងសាច់ញាតិដែលបានស្លាប់ទៅនោះ ដូចជា ស្ងោរម្រះ ឆាមីសួ ខជើងជ្រូក និងមុខម្ហូបមួយចំនួនទៀតដែលប្រើសាច់ច្រើន គឺសាច់ញាតិលោកស្រីចូលចិត្តហូបណាស់កាលពីនៅរស់។ លោកស្រីត្រូវធ្វើមុខម្ហូបទាំងនេះផ្លាស់ប្ដូរគ្នាពីវត្តមួយទៅវត្តមួយ៖ «យើងធ្វើតម្រូវទៅតាមសាច់ញាតិ និងដូនតាចូលចិត្តអីធ្វើហ្នឹងឲ្យគាត់ទៅ។ លោក ជិន ជេដ្ឋា៖ មានដូរមុខម្ហូបអីទេ? មានដូរដែរ ជួនកាលទៅបិណ្ឌណាផ្សេងទៅ មានសម្លការី ច្រើនឆាមី ឆាបន្លែគ្រប់មុខអ៊ីចឹងទៅ»។
ចំណែកលោកស្រី សេង អ៊ន ឲ្យដឹងថា ចំពោះគ្រួសារលោកស្រី មិនធ្វើចង្ហាន់ទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តអ្នកដែលបានស្លាប់ទៅ ឬព្រះសង្ឃនោះទេ គឺឲ្យតែមុខម្ហូបដែលលោកស្រីយល់ថាឆ្ងាញ់ និងគេនិយម នោះលោកស្រីនឹងធ្វើដូច្នោះដែរ។ លោកស្រីថា ការធ្វើបែបនេះ គឺមានភាពងាយស្រួលផង និងត្រូវទៅនឹងការចូលចិត្តរបស់បងប្អូន និងឪពុកម្ដាយរបស់លោកស្រីដែលនៅរស់ផងដែរ៖ «ឧទាហរណ៍ថ្ងៃនេះខ្ញុំស្ងោរម្រះ ដល់ពេលខ្ញុំទៅវត្តផ្សេងមានសម្លផ្សេងអ៊ីចឹងទៅ។ ដល់ពេលថ្ងៃភ្ជុំធំ អ៊ីចឹងខ្ញុំស្លការី ឬប្រហុកចំហុយអ៊ីចឹងទៅ ព្រោះអីម៉ាក់ប៉ាយើងចូលចិត្តធ្វើហ្នឹងទៅ»។
ដោយឡែកពុទ្ធបរិស័ទខ្លះទៅផ្សារទិញថ្នាំ ឬច្រាសដុសធ្មេញ និងសម្ភារៈដែលព្រះសង្ឃប្រើប្រាស់ ដើម្បីធ្វើជាទេយ្យទានប្រគេនចំពោះព្រះសង្ឃ ប៉ុន្តែពួកគេមិនសូវចាប់អារម្មណ៍លើមុខម្ហូបឆ្ងាញ់ ឬមិនឆ្ងាញ់ និងតម្រូវទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តនៃសាច់ញាតិដែលបានស្លាប់ណាម្នាក់ឡើយ គឺពួកគេត្រូវទិញម្ហូបស្រាប់ដែលលក់នៅផ្សារ ឬរៃលុយគ្នាទិញត្រីសាច់ធ្វើម្ហូបណាមួយមុខរួមគ្នាតែម្ដង។
លោក ង៉ែត ស្រៀង ដែលជាពុទ្ធបរិស័ទចំណុះជើងវត្តទេពធីតារាម បានដឹកកូនចៅ និងបងប្អូនប្រមាណ ១០នាក់ដោយរ៉ឺម៉កទៅវត្តដើម្បីយកចង្ហាន់ ទឹកសុទ្ធ និងភេសជ្ជៈប្រគេនព្រះសង្ឃ ឲ្យដឹងថា ដោយមិនសូវមានពេល និងថវិកា ទើបក្រុមគ្រួសារគាត់សម្រេចស្លចាប់ឆាយមួយខ្ទះធំ ដើម្បីរំលែកដួសដាក់ស្រាក់ប្រគេនព្រះសង្ឃ ចំណែកបច្ច័យ ឬទេយ្យទានធ្វើទៅតាមលទ្ធភាពម្នាក់ៗ៖ «បើទៅវត្តផ្សេងផ្លាស់ម្ហូបផ្សេង។ បានថាផ្លាស់ ព្រោះចង់ឲ្យវាប្លែកដូចថានៅវត្តនេះ ស្ងោរហើយទៅវត្តណោះ យើងស្លការី ម្ជូរគ្រឿងអ៊ីចឹងវិញទៅ។ បើយើងឧទ្ទិសចំបានទៅដល់ដូចថាអ្នកដែលស្លាប់ទៅឈ្មោះ ក ឧទ្ទិសចំឈ្មោះ ក អ៊ីចឹងទៅបានទៅដល់ បើថាអត់នឹករំឭកទេ អត់ដល់»។
ទាក់ទងនឹងការវេរចង្ហាន់ និងការនិយមធ្វើចង្ហាន់របស់ប្រជាពុទ្ធបរិស័ទនេះ ប្រធានគណៈកម្មការវត្តទេពធីតារាម ហៅវត្តយាយទេព លោក សៀង អ៊ីម សង្កេតឃើញថា បច្ចុប្បន្នពុទ្ធបរិស័ទនិយមធ្វើចង្ហាន់ដូចៗគ្នាស្ទើររាល់ថ្ងៃនៃពិធីកាន់បិណ្ឌ និងភ្ជុំបិណ្ឌ ដោយមិនគិតពីមុខម្ហូបដែលញាតិសន្ដានកាលនៅរស់ចូលចិត្តនោះទេ។ ចង្ហាន់ភាគច្រើនមានដូចជាឆាមី ឬខសាច់ជ្រូក ជាដើម៖ «ឆាមី ចាប់ឆាយ ខម្រះ ខទំពាំង ស្លការី មានតែប៉ុណ្ណឹងឯង! ដូចមិនសូវឃើញមុខម្ហូបប្លែកទៅតាមចំណង់ចំណូលចិត្តអ្នកដែលបានស្លាប់ទៅ ស្រាប់តែបាត់អស់ទៅ ឃើញតែមានប៉ុន្មានមុខហ្នឹងមកសព្វថ្ងៃ»។
ទោះបីជាយ៉ាងណា ព្រះសង្ឃ និងចាស់ព្រឹទ្ធាចារ្យ ថាការប្រគេនទេយ្យទានចំពោះព្រះសង្ឃ ការនិយមធ្វើ ឬមិនធ្វើម្ហូបណាមួយដែលអ្នកស្លាប់ចូលចិត្ត ដើម្បីយកទៅប្រគេនព្រះសង្ឃនោះ គឺគ្រាន់តែជាការយល់ឃើញ និងជាទម្លាប់របស់ពុទ្ធបរិស័ទប៉ុណ្ណោះ។ ការធ្វើបុណ្យទានតាមឱវាទព្រះពុទ្ធអង្គ ឬដោយការពិចារណាសមហេតុផល ដែលជាបច្ច័យនាំឲ្យមានសេចក្ដីស្ងប់ក្នុងចិត្ដ ជារឿងត្រឹមត្រូវ៕