Image may be NSFW.
Clik here to view.
ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ Alex Willemyns and ម៉ិច ដារ៉ា
Fri, 21 October 2016
ភ្នំពេញៈ ខណៈសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងបានរលាយបាត់បន្តិចម្តងៗនៅដើមខែធ្នូឆ្នាំ ១៩៨៧ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន និងព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ បានជួបគ្នានៅក្នុងភូមិ Fe're-en-Tardenois ដែលជាភូមិស្ងាត់មួយនៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសបារាំងសម្រាប់ការជជែកពិភាក្សាជាលើកទីមួយស្តីពីការបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។
វាជាសំណើមួយដែលបានបើកផ្លូវឲ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ ១៩៩១ ដែលត្រូវបានចុះហត្ថលេខាកាលពី ២៥ ឆ្នាំមុនហើយរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន បានត្រៀមខ្លួនជាមុនរយៈពេលពីរខែនៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាសាធារណៈដើម្បីធ្វើឲ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ។
របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាប្រកាសថាព្រះបាទនរោត្តម សីហនុនឹងត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញ ខណៈទាហានវៀតណាមនឹងដកចេញវិញហើយទុកឲ្យរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី។
វាជាការទទួលស្គាល់លើកទីមួយដែលរបបសាធារណរដ្ឋរបស់លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវការភាពស្របច្បាប់ដែលចាំបាច់ត្រូវតែឲ្យមានការវិលត្រឡប់មកវិញនៃអតីតព្រះមហាក្សត្រដែលមានប្រជាប្រិយភាព។
លោក Jacques Bekaert អ្នកឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មានកាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានសរសេរថា៖ «ពួកគេនៅទីបំផុតយល់ថាប្រសិនបើកម្ពុជាចង់ឲ្យមានឯករាជ្យពេញលេញប្រទេសគឺត្រូវការព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ»។
លោកសរសេរថា៖ «ពួកគេដឹងថាព្រះបាទនរោត្តម សីហនុគឺមានលក្ខណៈប្រាកដប្រជាណាស់ និងក៏ជាបុរសដែលមានមោទនភាពខ្លាំងដែរ ដែលមិនទទួលយកការចូលរួមជាមួយរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាដោយធម្មតាជាថ្នូរនឹងតំណែងកិត្តិយសនោះទេ»។
នៅពេលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពនៅទីបំផុតត្រូវបានចុះហត្ថលេខានៅថ្ងៃទី ២៣ តុលា ១៩៩១ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានរួមបញ្ចូលច្រើនជាងសំណើដំបូងរបស់របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាដោយសន្យាឲ្យមានការរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរីដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សដោយមានការចូលរួមស្មើភាពពីមនុស្សទាំងអស់។
ដោយនៅឃ្លាតឆ្ងាយមិនទាន់ឈានដល់ប្រជាធិបតេយ្យទំនើបដែលត្រូវបានសន្យាក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបន្តការគ្រប់គ្រងនៅគ្រប់ផ្នែកនៃប្រទេសដែលមានតាំងពីតុលាការការិយាធិបតេយ្យរហូតដល់នគរបាល និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ។
Image may be NSFW.
Clik here to view.
តាំងពីអគ្គមេបញ្ជាការយោធាលោក ប៉ុល សារឿន អគ្គមេបញ្ជាការរង លោក គន់ គីម និងលោក មាស សុភា រហូតដល់អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិលោក នេត សាវឿន និងថែមទាំងចៅក្រមរបស់តុលាការកំពូលលោក ឌិត មុន្ទី គឺសុទ្ធតែជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្រៃ្តយ៍របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោក David Chandler ដែលជាអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តល្បីម្នាក់អំពីកម្ពុជាបានថ្លែងកាលពីម្សិលមិញថាលោកជឿថាវាមិនអាចទៅរួចទេដែលនិយាយថារបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាមានបំណងបោះបង់អំណាចទៅឲ្យគូបដិបក្ខរបស់ខ្លួននៅពេលខ្លួនបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុង ប៉ារីស ប៉ុន្តែថានៅត្រឹមពេលការបោះឆ្នោតដែលរៀបចំឡើងដោយអង្គការសហប្រជាជាតិបានចាប់ផ្តើមគណបក្សប្រជាជនបានដឹងច្បាស់ថាខ្លួនអាចនឹងកាន់កាប់អ្វីដែលខ្លួនបានកសាង។
លោកបានបន្តថា៖ «វាទំនងច្បាស់ចំពោះខ្ញុំដែលថាមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២‑៩៣ គ្មានចេតនាផ្តល់អំណាចទៅអ្នកដទៃ។
លោកបន្តថា៖ «វាទំនងច្បាស់ចំពោះខ្ញុំដែលថាមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២‑៩៣គ្មានចេតនាផ្តល់អំណាចទៅអ្នកដទៃ។ ពួកគេមិនត្រូវបានទាក់ទាញចំពោះគោលគំនិតនៃការបោះឆ្នោតបើកទូលាយឡើយ»។ «ជាងនេះទៀតអង្គការសហប្រជាជាតិធ្វើការងារមិនបានល្អក្នុងការជំនួស ឬមិនផ្តល់អំណាចដល់រដ្ឋាភិបាលដែលមានរួចហើយ» នៅកម្ពុជាដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានចាត់ទុកថាជាស្ថាប័នស្របច្បាប់ពេញលេញ។
អត្ថបទមួយរបស់កាសែត News York Times ឆ្នាំ ១៩៩៤ ស្តីពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ១៩៩៣ ដែលព្រះម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដែលជាបុត្ររបស់ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ បានឈ្នះក្នុងនាមជាមេដឹកនាំគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ហើយថែមទាំងលើកឡើងថាមន្រ្តីគណបក្សប្រជាជនម្នាក់បានសម្ដែងការរន្ធត់។
អត្ថបទនេះបានបន្តថា៖ «មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៅក្រសួងមហាផ្ទៃដែលគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរហូតដល់កម្រិតថ្នាក់ភូមិបាននិយាយថាមន្រ្តីគណបក្សប្រជាជនគឺស្ថិតនៅក្នុងភាពច្របូកច្របល់នៅពេលការចាញ់ឆ្នោតត្រូវបានប្រកាស»។
បើតាមអត្ថបទនេះមន្រ្តីរូបនោះបាននិយាយថាគណបក្សប្រជាជន «បានរំពឹងថាអ្នកឈ្នះនឹងចូលមកហើយ»។ «ប៉ុន្តែ... ដោយសារខ្វះខាតការរៀបចំអ្នករាជានិយមមិនដែលបានធ្វើហើយជាលទ្ធផលបានប្រើនូវឧបករណ៍កុម្មុយនីស្តបង្ក្រាបដែលមាន «តាំងពីកំពូលរហូតដល់ក្រោម»។
យោបល់នោះគឺជាយោបល់មួយដែលត្រូវបានគាំទ្រកាលពីម្សិលមិញដោយលោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ដែលជាឧត្តមសេនីយ៍យោធារបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចដែលក្រោយមកបានធ្វើជារដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយគណបក្សប្រជាជនដែលបានថ្លែងថាអតីតកងកម្លាំងតស៊ូមិនដែលស្ថិតនៅក្នុងតំណែងកាន់កាប់ ឬថែមទាំងត្រូវចែកអំណាច។
លោក ប៊ុនឆៃ បានថ្លែងថា៖ «គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានរចនាសម្ព័ន្ធរឹងមាំចាប់តាំងពីអតីតកាលទាំងរដ្ឋបាលយោធា និងនគរបាលនេះគឺជាកត្តាសំខាន់ដែលធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនអាចគ្រប់គ្រងប្រទេសយ៉ាងងាយស្រួលរហូតមកដល់ពេលនេះ»។
លោកថា៖ «គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចមិនមានរចនាសម្ព័ន្ធខ្លាំងណាមួយទេពីព្រោះយើងមកពីព្រំដែន។ ហេតុដូច្នេះយើងមិនទាន់បានកសាងមូលដ្ឋានគ្រឹះណាមួយនៅក្នុងប្រទេសហើយទីពីរមិនមានភាពជាអ្នកដឹកនាំ។ យើងមិនមានយុទ្ធសាស្រ្តច្បាស់លាស់ណាមួយដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេស»។ «យើងសោកស្តាយដែលអង្គការសហប្រជាជាតិបានចំណាយថវិកាជាង ២ ពាន់លានដុល្លារដើម្បីផ្តល់ឱកាសដល់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចដែលបានឈ្នះការបោះឆ្នោតដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេសប៉ុន្តែយើងមិនអាចចៀសរួចដែលយើងមិនអាចគ្រប់គ្រងប្រទេសបាន»។
លោក Carl Thayer សាស្រ្តាចារ្យនៅរាជបណ្ឌិត្យយោធាការពារជាតិអូស្រ្តាលីក្នុងទីក្រុង Canberra បានថ្លែងថាបើទោះបីជាមានការសន្យានៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសក៏ដោយ ក៏ការមិនមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងច្រើនពីអង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីបំបែកគណបក្សប្រជាជនចេញពីរដ្ឋដែលខ្លួនបានកសាងក៏បានជួយផងដែរក្នុងការដាក់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងស្ថានភាពមួយដែលខ្លួនអាច «ពង្រឹងខ្លួនឯងនៅក្នុងអំណាច»។
Image may be NSFW.
Clik here to view.![ភ្ញៀវចូលរួមក្នុងសន្និសីទស្តីពីខួបនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសម្សិលមិញ។ ហុង មិនា]()
លោក Thayer បានថ្លែងថាបើសូម្បីតែខណៈពេលព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ បានដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអតុល្យភាពនៃអំណាចក្រោយមកបានធ្វើឲ្យគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចធ្វើការបញ្ចុះបញ្ចូលទាហានខ្មែរក្រហមនៅព្រំដែនថៃដែលនេះបានធ្វើឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ខឹង និងធ្វើឲ្យគាត់សម្រេចចិត្តផ្តួលរំលំព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិពីតំណែង។
លោកបានពន្យល់ថា៖ «នេះជាការរួមចំណែកធ្វើឲ្យមានរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ ១៩៩៧ ដែលជាការបរាជ័យនៃគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច និងការពង្រឹងអំណាចរបស់គណបក្សប្រជាជនហើយការគំរាមកំហែងធ្ងន់ធ្ងរតែមួយគត់ចំពោះគណបក្សកាន់អំណាចបានរលាយបាត់»។
លោក Thayer បន្តថា៖ «ដំណើរការបោះឆ្នោតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងវប្បធម៌នយោបាយដែលជួយបង្កើតដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាគឺការផ្ទុយ»។ «ខ្ញុំជាញឹកញាប់និយាយលេងថាអង្គការសហប្រជាជាតិចាំចាច់ត្រូវរៀបចំការបោះឆ្នោតពីរដងជាប់គ្នានៅក្នុងប្រទេសដូចជាប្រទេសកម្ពុជាដើម្បីឲ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានចាក់ឫស»។
គណបក្សប្រជាជនចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ មកបានបដិសេធជាដដែលៗថាខ្លួនមិនមានការគ្រប់គ្រងណាមួយទៅលើស្ថាប័នរដ្ឋទាំងនោះទេហើយខ្លួនមានអព្យាក្រឹតហើយអ្នកនាំពាក្យរបស់គណបក្សប្រជាជនលោក សុខ ឥសាន បានថ្លែងកាលពីម្សិលមិញថារដ្ឋបច្ចុប្បន្នរបស់ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាការបង្ហាញអំពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ ១៩៩១។ «ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ រហូតមកដល់ឥឡូវនេះក្នុងឆ្នាំ ២០១៦... ប្រសិនបើយើងធ្វើអ្វីខុសប្រទេសនឹងមិនមានការអភិវឌ្ឍដូចសព្វថ្ងៃទេ។ ហេតុដូច្នេះការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់យើងគឺជាលទ្ធផលនៃការអនុវត្តស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស»។ «នេះជាអ្វីដែលមិនអាចប្រកែកបាន»។
ទោះយ៉ាងណាក្តីមជ្ឈដ្ឋានខ្លះមិនយល់ស្របទេ។
លោក John Sanderson ដែលជាអ្នកដឹកនាំគម្រោងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាបានថ្លែងថា៖ «អ្វីជាច្រើនណាស់ត្រូវបានសន្យាចំពោះប្រជាជនកម្ពុជាដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ... វាជាការក្រៀមក្រំដែលពួកគេដឹងថាខ្លួនពួកគេស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពមួយដែលការមិនគោរពច្បាប់នៅមានច្រើនគឺប្រហែល ៩ ឆ្នាំបន្ទាប់ពីមានកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស»។
សម្រាប់មនុស្សជាច្រើនការវាយតម្លៃគឺនៅតែពិនិត្យមើលដោយសុក្រឹតទៅលើស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នរបស់ប្រទេសបើសូម្បីនៅខួបទី ២៥ ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងជាប្រវត្តិសាស្រ្តនេះ៕ PS
Clik here to view.
ភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ Alex Willemyns and ម៉ិច ដារ៉ា
Fri, 21 October 2016
ភ្នំពេញៈ ខណៈសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងបានរលាយបាត់បន្តិចម្តងៗនៅដើមខែធ្នូឆ្នាំ ១៩៨៧ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន និងព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ បានជួបគ្នានៅក្នុងភូមិ Fe're-en-Tardenois ដែលជាភូមិស្ងាត់មួយនៅភាគខាងជើងនៃប្រទេសបារាំងសម្រាប់ការជជែកពិភាក្សាជាលើកទីមួយស្តីពីការបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា។
វាជាសំណើមួយដែលបានបើកផ្លូវឲ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ ១៩៩១ ដែលត្រូវបានចុះហត្ថលេខាកាលពី ២៥ ឆ្នាំមុនហើយរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន បានត្រៀមខ្លួនជាមុនរយៈពេលពីរខែនៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងជាសាធារណៈដើម្បីធ្វើឲ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងមួយ។
របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាប្រកាសថាព្រះបាទនរោត្តម សីហនុនឹងត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញ ខណៈទាហានវៀតណាមនឹងដកចេញវិញហើយទុកឲ្យរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី។
វាជាការទទួលស្គាល់លើកទីមួយដែលរបបសាធារណរដ្ឋរបស់លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវការភាពស្របច្បាប់ដែលចាំបាច់ត្រូវតែឲ្យមានការវិលត្រឡប់មកវិញនៃអតីតព្រះមហាក្សត្រដែលមានប្រជាប្រិយភាព។
លោក Jacques Bekaert អ្នកឆ្លើយឆ្លងព័ត៌មានកាសែតបាងកកប៉ុស្តិ៍ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានសរសេរថា៖ «ពួកគេនៅទីបំផុតយល់ថាប្រសិនបើកម្ពុជាចង់ឲ្យមានឯករាជ្យពេញលេញប្រទេសគឺត្រូវការព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ»។
លោកសរសេរថា៖ «ពួកគេដឹងថាព្រះបាទនរោត្តម សីហនុគឺមានលក្ខណៈប្រាកដប្រជាណាស់ និងក៏ជាបុរសដែលមានមោទនភាពខ្លាំងដែរ ដែលមិនទទួលយកការចូលរួមជាមួយរបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាដោយធម្មតាជាថ្នូរនឹងតំណែងកិត្តិយសនោះទេ»។
នៅពេលកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពនៅទីបំផុតត្រូវបានចុះហត្ថលេខានៅថ្ងៃទី ២៣ តុលា ១៩៩១ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានរួមបញ្ចូលច្រើនជាងសំណើដំបូងរបស់របបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាដោយសន្យាឲ្យមានការរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរីដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្សដោយមានការចូលរួមស្មើភាពពីមនុស្សទាំងអស់។
ដោយនៅឃ្លាតឆ្ងាយមិនទាន់ឈានដល់ប្រជាធិបតេយ្យទំនើបដែលត្រូវបានសន្យាក្នុងឆ្នាំ ១៩៩១ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបន្តការគ្រប់គ្រងនៅគ្រប់ផ្នែកនៃប្រទេសដែលមានតាំងពីតុលាការការិយាធិបតេយ្យរហូតដល់នគរបាល និងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ។
Image may be NSFW.
Clik here to view.
តាំងពីអគ្គមេបញ្ជាការយោធាលោក ប៉ុល សារឿន អគ្គមេបញ្ជាការរង លោក គន់ គីម និងលោក មាស សុភា រហូតដល់អគ្គស្នងការនគរបាលជាតិលោក នេត សាវឿន និងថែមទាំងចៅក្រមរបស់តុលាការកំពូលលោក ឌិត មុន្ទី គឺសុទ្ធតែជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្រៃ្តយ៍របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោក David Chandler ដែលជាអ្នកប្រវត្តិសាស្រ្តល្បីម្នាក់អំពីកម្ពុជាបានថ្លែងកាលពីម្សិលមិញថាលោកជឿថាវាមិនអាចទៅរួចទេដែលនិយាយថារបបសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាមានបំណងបោះបង់អំណាចទៅឲ្យគូបដិបក្ខរបស់ខ្លួននៅពេលខ្លួនបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុង ប៉ារីស ប៉ុន្តែថានៅត្រឹមពេលការបោះឆ្នោតដែលរៀបចំឡើងដោយអង្គការសហប្រជាជាតិបានចាប់ផ្តើមគណបក្សប្រជាជនបានដឹងច្បាស់ថាខ្លួនអាចនឹងកាន់កាប់អ្វីដែលខ្លួនបានកសាង។
លោកបានបន្តថា៖ «វាទំនងច្បាស់ចំពោះខ្ញុំដែលថាមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២‑៩៣ គ្មានចេតនាផ្តល់អំណាចទៅអ្នកដទៃ។
លោកបន្តថា៖ «វាទំនងច្បាស់ចំពោះខ្ញុំដែលថាមេដឹកនាំរបស់ខ្លួនក្នុងឆ្នាំ ១៩៩២‑៩៣គ្មានចេតនាផ្តល់អំណាចទៅអ្នកដទៃ។ ពួកគេមិនត្រូវបានទាក់ទាញចំពោះគោលគំនិតនៃការបោះឆ្នោតបើកទូលាយឡើយ»។ «ជាងនេះទៀតអង្គការសហប្រជាជាតិធ្វើការងារមិនបានល្អក្នុងការជំនួស ឬមិនផ្តល់អំណាចដល់រដ្ឋាភិបាលដែលមានរួចហើយ» នៅកម្ពុជាដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាត្រូវបានចាត់ទុកថាជាស្ថាប័នស្របច្បាប់ពេញលេញ។
អត្ថបទមួយរបស់កាសែត News York Times ឆ្នាំ ១៩៩៤ ស្តីពីការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ១៩៩៣ ដែលព្រះម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដែលជាបុត្ររបស់ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ បានឈ្នះក្នុងនាមជាមេដឹកនាំគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច ហើយថែមទាំងលើកឡើងថាមន្រ្តីគណបក្សប្រជាជនម្នាក់បានសម្ដែងការរន្ធត់។
អត្ថបទនេះបានបន្តថា៖ «មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៅក្រសួងមហាផ្ទៃដែលគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលរហូតដល់កម្រិតថ្នាក់ភូមិបាននិយាយថាមន្រ្តីគណបក្សប្រជាជនគឺស្ថិតនៅក្នុងភាពច្របូកច្របល់នៅពេលការចាញ់ឆ្នោតត្រូវបានប្រកាស»។
បើតាមអត្ថបទនេះមន្រ្តីរូបនោះបាននិយាយថាគណបក្សប្រជាជន «បានរំពឹងថាអ្នកឈ្នះនឹងចូលមកហើយ»។ «ប៉ុន្តែ... ដោយសារខ្វះខាតការរៀបចំអ្នករាជានិយមមិនដែលបានធ្វើហើយជាលទ្ធផលបានប្រើនូវឧបករណ៍កុម្មុយនីស្តបង្ក្រាបដែលមាន «តាំងពីកំពូលរហូតដល់ក្រោម»។
យោបល់នោះគឺជាយោបល់មួយដែលត្រូវបានគាំទ្រកាលពីម្សិលមិញដោយលោក ញឹក ប៊ុនឆៃ ដែលជាឧត្តមសេនីយ៍យោធារបស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចដែលក្រោយមកបានធ្វើជារដ្ឋមន្រ្តីការពារជាតិនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយគណបក្សប្រជាជនដែលបានថ្លែងថាអតីតកងកម្លាំងតស៊ូមិនដែលស្ថិតនៅក្នុងតំណែងកាន់កាប់ ឬថែមទាំងត្រូវចែកអំណាច។
លោក ប៊ុនឆៃ បានថ្លែងថា៖ «គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានរចនាសម្ព័ន្ធរឹងមាំចាប់តាំងពីអតីតកាលទាំងរដ្ឋបាលយោធា និងនគរបាលនេះគឺជាកត្តាសំខាន់ដែលធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនអាចគ្រប់គ្រងប្រទេសយ៉ាងងាយស្រួលរហូតមកដល់ពេលនេះ»។
លោកថា៖ «គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចមិនមានរចនាសម្ព័ន្ធខ្លាំងណាមួយទេពីព្រោះយើងមកពីព្រំដែន។ ហេតុដូច្នេះយើងមិនទាន់បានកសាងមូលដ្ឋានគ្រឹះណាមួយនៅក្នុងប្រទេសហើយទីពីរមិនមានភាពជាអ្នកដឹកនាំ។ យើងមិនមានយុទ្ធសាស្រ្តច្បាស់លាស់ណាមួយដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេស»។ «យើងសោកស្តាយដែលអង្គការសហប្រជាជាតិបានចំណាយថវិកាជាង ២ ពាន់លានដុល្លារដើម្បីផ្តល់ឱកាសដល់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចដែលបានឈ្នះការបោះឆ្នោតដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេសប៉ុន្តែយើងមិនអាចចៀសរួចដែលយើងមិនអាចគ្រប់គ្រងប្រទេសបាន»។
លោក Carl Thayer សាស្រ្តាចារ្យនៅរាជបណ្ឌិត្យយោធាការពារជាតិអូស្រ្តាលីក្នុងទីក្រុង Canberra បានថ្លែងថាបើទោះបីជាមានការសន្យានៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសក៏ដោយ ក៏ការមិនមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងច្រើនពីអង្គការសហប្រជាជាតិដើម្បីបំបែកគណបក្សប្រជាជនចេញពីរដ្ឋដែលខ្លួនបានកសាងក៏បានជួយផងដែរក្នុងការដាក់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅក្នុងស្ថានភាពមួយដែលខ្លួនអាច «ពង្រឹងខ្លួនឯងនៅក្នុងអំណាច»។
Image may be NSFW.
Clik here to view.
លោក Thayer បានថ្លែងថាបើសូម្បីតែខណៈពេលព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិ បានដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអតុល្យភាពនៃអំណាចក្រោយមកបានធ្វើឲ្យគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចធ្វើការបញ្ចុះបញ្ចូលទាហានខ្មែរក្រហមនៅព្រំដែនថៃដែលនេះបានធ្វើឲ្យលោក ហ៊ុន សែន ខឹង និងធ្វើឲ្យគាត់សម្រេចចិត្តផ្តួលរំលំព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិពីតំណែង។
លោកបានពន្យល់ថា៖ «នេះជាការរួមចំណែកធ្វើឲ្យមានរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ ១៩៩៧ ដែលជាការបរាជ័យនៃគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច និងការពង្រឹងអំណាចរបស់គណបក្សប្រជាជនហើយការគំរាមកំហែងធ្ងន់ធ្ងរតែមួយគត់ចំពោះគណបក្សកាន់អំណាចបានរលាយបាត់»។
លោក Thayer បន្តថា៖ «ដំណើរការបោះឆ្នោតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងវប្បធម៌នយោបាយដែលជួយបង្កើតដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាគឺការផ្ទុយ»។ «ខ្ញុំជាញឹកញាប់និយាយលេងថាអង្គការសហប្រជាជាតិចាំចាច់ត្រូវរៀបចំការបោះឆ្នោតពីរដងជាប់គ្នានៅក្នុងប្រទេសដូចជាប្រទេសកម្ពុជាដើម្បីឲ្យលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានចាក់ឫស»។
គណបក្សប្រជាជនចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ មកបានបដិសេធជាដដែលៗថាខ្លួនមិនមានការគ្រប់គ្រងណាមួយទៅលើស្ថាប័នរដ្ឋទាំងនោះទេហើយខ្លួនមានអព្យាក្រឹតហើយអ្នកនាំពាក្យរបស់គណបក្សប្រជាជនលោក សុខ ឥសាន បានថ្លែងកាលពីម្សិលមិញថារដ្ឋបច្ចុប្បន្នរបស់ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាការបង្ហាញអំពីការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ខ្លួនចំពោះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ ១៩៩១។ «ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៣ រហូតមកដល់ឥឡូវនេះក្នុងឆ្នាំ ២០១៦... ប្រសិនបើយើងធ្វើអ្វីខុសប្រទេសនឹងមិនមានការអភិវឌ្ឍដូចសព្វថ្ងៃទេ។ ហេតុដូច្នេះការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់យើងគឺជាលទ្ធផលនៃការអនុវត្តស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស»។ «នេះជាអ្វីដែលមិនអាចប្រកែកបាន»។
ទោះយ៉ាងណាក្តីមជ្ឈដ្ឋានខ្លះមិនយល់ស្របទេ។
លោក John Sanderson ដែលជាអ្នកដឹកនាំគម្រោងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាបានថ្លែងថា៖ «អ្វីជាច្រើនណាស់ត្រូវបានសន្យាចំពោះប្រជាជនកម្ពុជាដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ... វាជាការក្រៀមក្រំដែលពួកគេដឹងថាខ្លួនពួកគេស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពមួយដែលការមិនគោរពច្បាប់នៅមានច្រើនគឺប្រហែល ៩ ឆ្នាំបន្ទាប់ពីមានកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស»។
សម្រាប់មនុស្សជាច្រើនការវាយតម្លៃគឺនៅតែពិនិត្យមើលដោយសុក្រឹតទៅលើស្ថានភាពបច្ចុប្បន្នរបស់ប្រទេសបើសូម្បីនៅខួបទី ២៥ ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងជាប្រវត្តិសាស្រ្តនេះ៕ PS