ដោយ តាំង សារ៉ាដា RFA 2016-10-22
អង្គការអន្តរជាតិជាច្រើនគាំទ្រឲ្យមានការកោះប្រជុំប្រទេសដែលជាម្ចាស់ហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ស្ដីពីកម្ពុជា ឡើងវិញ ខណៈកម្ពុជា កំពុងជួបហានិភ័យជុំវិញការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ។ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សកាន់អំណាចអះអាងថា ការកោះប្រជុំនេះនឹងមិនអាចទៅរួចទេ ប្រសិនបើគ្មានការរំលោភលើដែនអធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា ធ្ងន់ធ្ងរនោះ។
នាយកខាងផ្នែកតស៊ូមតិនៃអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) លោក ធី កុមា (T-Kumar) ថ្លែងថា ប្រសិនបើមានការកោះប្រជុំប្រទេសម្ចាស់ហត្ថលេខីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស មែននោះ វាគឺជាជម្រើសដ៏ល្អមួយ ខណៈស្ថានការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា កំពុងជួបហានិភ័យ៖ «រាល់បំណងទាំងឡាយដែលគិតគូរអំពីជោគវាសនាសិទ្ធិមនុស្សរបស់កម្ពុជា គឺជាការជ្រោមជ្រែងខ្លាំងបំផុតក្នុងការជួយបង្ហាញអំពីការរំលោភបំពានទាំងឡាយដែលកើតមានឡើង។ វាជាការបោះជំហានដ៏សំខាន់សម្រាប់ភាពសុខដុមរមនារបស់សង្គម។ ប្រសិនបើពួកគេកោះបណ្ដាប្រទេសទាំងនោះដើម្បីសើរើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស នេះបានវាគឺជាកិច្ចការដ៏អស្ចារ្យបំផុត»។
លោកបន្តថា រដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន សែន ដែលក្ដោបក្ដាប់អំណាចជាង ៣០ឆ្នាំមកនេះ កំពុងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងចាស់ដៃទៅតាមរយៈការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងចាប់អ្នកហ៊ានរិះគន់មន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្ស អ្នកវិភាគឯករាជ្យ និងសកម្មជនបក្សប្រឆាំងដាក់ពន្ធនាគារ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការចង់ឲ្យមានកោះប្រជុំសើរើកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ពីបណ្ដាប្រទេសម្ចាស់ហត្ថលេខីទាំង១៨ នោះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន អះអាងថា ការកោះប្រជុំឡើងវិញនឹងមិនអាចធ្វើទៅបានទេ ល្គឹកណាគ្មានការរំលោភបំពានពីលើអធិបតេយ្យ និងបូរណភាពទឹកដីរបស់កម្ពុជា៖ «ក្នុងករណីដែលមានការរំលោភធ្ងន់ធ្ងរមកលើអធិបតេយ្យភាព និងបូរណភាពដែនដីដែលមិនអាចបំបែកបានរបស់កម្ពុជា នោះ ប្រទេសជាម្ចាស់ហត្ថលេខីទាំង ១៨ ហ្នឹងនឹងអាចកោះប្រជុំ។ ដូច្នេះ ហើយខ្ញុំយល់ថា ដូចជាមិនមានការពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សអីទេ»។
លោក សុខ ឥសាន អះអាងថា កម្ពុជាគ្មានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ឬរំលោភគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យដូចការចោទប្រកាន់របស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ឬបក្សប្រឆាំងនោះទេ។
ចំណែកប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី ក៏ចង់ឲ្យមានការកោះប្រជុំឡើងវិញដែរ។ លោកបញ្ជាក់ថា បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានចែងយ៉ាងច្បាស់ ក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ហើយតម្រូវឲ្យកម្ពុជា ត្រូវតែគោរព និងអនុវត្តសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិមួយនេះឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីធានាឲ្យមានការចូលរួមគ្រប់និន្នាការនយោបាយ៖ «ឥឡូវនរណាក៏ដឹងដែរថា ប្រទេសកម្ពុជា មិនប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីភាព រឹតតែអត់ទៅទៀត ហើយពហុបក្សរឹតតែអត់ប្រកាន់ទៅទៀត។ ដូច្នេះវារឹតតែរំលោភកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស ដែលតម្រូវឲ្យមានការកែតម្រូវ ហើយបើថា រដ្ឋាភិបាលមិនព្រមកែខ្លួនទាល់តែមានការបង្ខំពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ពីព្រោះនេះជាសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ។ ប្រទេសម្ចាស់ហត្ថលេខីមិនត្រឹមតែមានសិទ្ធិតាមដានឃ្លាំមើលទេ តែមានកាតព្វកិច្ចចាត់វិធានការកែតម្រូវអ្វីដែលខុសឆ្គង»។
លោក សម រង្ស៊ី ចោទថា រដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នកំពុងរំលោភធ្ងន់ធ្ងរលើសន្ធិសញ្ញាទីក្រុងប៉ារីស តាមរយៈការប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការដើម្បីរឹតត្បិតដល់សិទ្ធិក្នុងការបញ្ចេញមតិ ឬការហ៊ានរិះគន់របស់ពលរដ្ឋទៅលើគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាល។
រហូតមកទល់ពេលនេះ ឃាតកម្មលើមេដឹកនាំសហជីពលោក ជា វិជ្ជា អ្នកការពារបរិស្ថាន លោក ឈុត វុទ្ធី និងអ្នកវិភាគឯករាជ្យលោកបណ្ឌិត កែម ឡី និងអ្នករិះគន់ដទៃនៅមិនទាន់មានយុត្តិធម៌នៅឡើយ។
ចាប់តាំងពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៥ មក យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានអ្នកទោសមនសិការចំនួន ២៧នាក់ ត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃអង្គការឃ្លាំមើលសេរីភាពក្នុងពិភពលោក (Freedom House) ដែលមានមូលដ្ឋានក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតុន (Washington) ក៏ជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បើកលំហសេរីភាពនៃសង្គមរបស់ខ្លួនដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋ និងក្រុមអ្នករិះគន់អាចមានលទ្ធភាពបញ្ចេញមតិដោយគ្មានការភ័យខ្លាចស្របតាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស។
នាយកជាន់ខ្ពស់ខាងផ្នែកផ្សព្វផ្សាយ នៃអង្គការឃ្លាំមើលសេរីភាពពិភពលោក អ្នកស្រី សារា រេពូឈី (Sara Repucci) បានប្រាប់អាស៊ីសេរី តាមទូរស័ព្ទថា អង្គការរបស់អ្នកស្រីបានឲ្យចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជា ប្រទេសគ្មានសេរីភាពដោយសារការមានគាបសង្កត់ដល់សង្គមស៊ីវិល និងការយាយីគណបក្សប្រឆាំង៖ «បើនិយាយពីសេរីភាពនៅកម្ពុជា វិញ គឺបាន ៣៣ ដែលជាពិន្ទុទាប ខ្លាំងបំផុតក្នុងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក បើប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេសសិង្ហបុរី ម៉ាឡេស៊ី ឥណ្ឌូនេស៊ី និងប្រទេសដទៃទៀត។ ពិន្ទុដ៏ទាបនេះ ដោយសារយើងមានការព្រួយបារម្ភចំពោះបទបរិហារកេរ្តិ៍ ស្ថិតក្នុងច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌដែលរដ្ឋាភិបាលតែងប្រើប្រាស់ដើម្បីរឹតត្បិតដល់សេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងសេរីភាពខាងសារព័ត៌មាន។ យើងក៏បានឃើញថា ជាទូទៅរដ្ឋាភិបាលមិនដែលអត់ឱនដល់អ្នកដែលហ៊ានរិះគន់ខ្លួននោះឡើយ ជាពិសេសសកម្មជនបរិស្ថាន និងអ្នកសាព័ត៌មាន»។
ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សខ្លះលើកឡើងថា ដំណើរការកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស កំពុងជួបឧបសគ្គជាច្រើន ខណៈស្ថានការណ៍គោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា កំពុងដើរថយក្រោយ។
តំណាងការិយាល័យឧត្ដមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំនៅកម្ពុជា អ្នកស្រី វ៉ាន់ហ៊ី លី (Wan He Lee) ថ្លែងថា សន្ធិសញ្ញាទីក្រុងប៉ារីស ជាគម្រោងមួយដែលមិនទាន់បញ្ចប់នៅឡើយដោយសារមានរឿងរ៉ាវជាច្រើនទៀតដែលត្រូវដោះស្រាយ។
អ្នកស្រីថា ការមិនមានសង្គ្រាមក្នុងប្រទេសមិនមែនមានន័យថា ប្រទេសនោះមានសន្តិភាពនោះទេ ហើយចំពោះកម្ពុជា បញ្ហាដែលអ្នកស្រីសង្កេតឃើញមានដូចជា អំពើអមនុស្សធម៌ អសមធម៌ក្នុងសង្គម ការបាត់បង់ទំនុកចិត្តទៅលើប្រព័ន្ធតុលាការ និងភាពទន់ខ្សោយនៃវប្បធម៌រិះគន់ដើម្បីស្ថាបនាជាដើម។
អ្នកស្រី វ៉ាន់ហ៊ី លី សង្កត់ធ្ងន់ថា សកម្មភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិនៅកម្ពុជា មិនមែនជាការបំពានអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា ដូចដែលរដ្ឋាភិបាលតែងលើកឡើងនោះទេ។
ចំណែកអ្នករាយការណ៍ពិសេសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្ដីពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា អ្នកស្រី រ៉ូណា ស្មីត (Rhona Smith) បានមានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃបញ្ចប់ដំណើរទស្សនកិច្ចរយៈពេល ១០ថ្ងៃ ដើម្បីឃ្លាំមើលដំណើរសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់ស្ថាបនាកម្ពុជា ផ្អែកលើគោលការណ៍សន្តិភាព និងស្ថិរភាពរឹងមាំដែលមិនអាចខ្វះបាន៕